An_Aspect_That_Make_You_Really__Different_

Chuẩn bị 2 thấu kính hội tụ (kính vật và kính mắt) là thành phần quan trọng nhất của kính thiên văn. - Kính vật làm một thấu kính hội tụ có tiêu cự trung bình (khoảng vài chục cm). Trong ảnh là kính hội tụ tiêu sắc (achromat) có tiêu cự 30cm, đường kính 60mm. Trên thực tế thấu kính này được tháo từ một máy quang học cũ nào đó và được bán ở chợ Trời, phố Huế, Hà Nội. Giá khoảng 20.000đ - Kính mắt có thể là một thấu kính hội tụ hoặc phân kỳ có tiêu cự ngắn (nhỏ hơn 10cm). Trong ảnh là kính hội tụ có tiêu cự 1.5cm, đường kính 0.965in (khoảng 2.5cm). Trên thực tế đây là kính mắt được tháo ra từ một kính hiển vi cũ. Bán ở chợ Trời giá khoảng 15.000đ. 2[pic]Cũng giống như trong bài viết tự làm một kính thiên văn đơn giản, bước tiếp theo là chuẩn bị đoạn ống nhựa để giữ kính vật và kính mắt. Vì trên thị trường không có loại ống nước phi 70mm nên tôi đã sử dụng một cái "chuyển bậc" từ phi 76 về phi 60 để giữ kính vật. Chiếc kính vật phi 70mm nằm gọn gàng trong cái chuyển bậc và được gắn chắc bằng 1 mẩu đất sét như các bạn thấy trong hình (Bạn có thể tìm nhiều cách khác để gắn vật kính với ống nhựa nhưng với kinh nghiệm bản thân tôi thấy dùng đất sét rất tiết kiệm và hiệu quả để làm việc này).3[pic]Làm bộ phận để giữ thị kính (eyepiece adapter) cũng rất đơn giản. Nhớ chọn cái chuyển bậc có kính thước phù hợp nhất với thị kính, ví dụ ở đây tôi đã dùng chuyển bậc từ phi 42 về phi 27 để giữ thị kính phi 25mm (0.965in). Nên sử dụng kết hợp băng dính hoặc giấy để làm phần đệm giữ chắc thị kính với adapter. 4[pic]Lắp bộ phận để giữ thị kính (eyepiece adapter) ở bước trên với một đoạn ống nhựa phi 42 ta sẽ được ống giữ thị kính. Ống này được dùng cho bộ phận điều chỉnh nét cho thị kính (eyepiece focuser)5[pic] Lắp ống giữ thị kính với một cái chuyển bậc từ phi 60 về 48 ta sẽ được bộ phận điều chỉnh nét cho thị kính (eyepiece focuser). Chú ý rằng vì ống giữ thị kính có đường kính 42mm trong khi chuyển bậc có đường kính 48mm nên bạn cần phải chèn thêm vào cho khít. Tốt nhất nên sử dụng 1 số dải bìa các-tông kết hợp với băng dính dày (loại màu xanh nước biển) để làm việc này. Sau khi thực hiện xong bước này chúng ta đã có được 3 bộ phận chính của chiếc kính thiên văn khúc xạ 60mm: - Vật kính và ống nhựa (objective piece with holder) - Thân kính thiên văn (plastic tube) - Thị kính với bộ phận điều chỉnh nét (eyepiece with focuser) 6[pic] Lắp ghép 3 bộ phận trên với nhau và ta sẽ có một chiếc kính thiên văn khúc xạ đơn giản đường kính 60mm. Như trong ví dụ này thì đây là một dụng cụ quang học có độ phóng đại gấp 14 lần, gọn nhẹ và tương đối dễ sử dụng. Hình ảnh nhìn qua kính bị lộn ngược nhưng đối với quan sát thiên văn thì điều này hoàn toàn không có vấn đề gì. Do sử dụng vật kính tiêu sắc nên chất lượng hình ảnh khá tốt, giảm thiểu được sắc sai. Kính có độ phóng đại nhỏ nên rất thích hợp cho quan sát các chòm sao, dải Ngân Hà và 1 số thiên hà lớn gần chúng ta. Nếu muốn sử dụng kính để quan sát các hành tinh rõ nét hơn thì chỉ cần thay thị kính có tiêu cự nhỏ hơn. Tôi đã sử dụng thị kính tiêu cự 4mm với KTV này cho số phóng đại 50 lần quan sát được Mặt Trăng, sao Mộc, sao Thổ, sao Kim và sao Hỏa. 7[pic]Để tăng thêm hiệu quả sử dụng cho chiếc kính thiên văn nhỏ này bạn hãy sử dụng nó cùng với 1 chiếc giá đỡ như trong hình vẽ. Giá đỡ này trên thực tế là 1 giá đựng ống nghiệm hóa học được bán ở 1 số cửa hàng vật tư kỹ thuật như cửa hàng ở phố Tràng Tiền, Hà Nội (giá khoảng 50.000đ). Với dụng cụ này bạn có thể quan sát được các miệng núi lửa trên mặt Trăng, các pha của sao Kim và nếu kiên trì hơn cộng với 1 chút may mắn bạn còn thấy được cả các vệ tinh Galile của sao Mộc nữa đấy. Cơ sở lí thuyết. Để làm một chiếc kính thiên văn đơn giản, trước hết bạn cần nắm được nguyên tắc vật lí của việc lắp kính. 1- Độ phóng đại: độ phóng đại của một chiếc kính có giá trị bằng thương số chiều dài tiêu cự của vật kính và thị kính. G= f1/f2. 2- Vị trí tương đối của 2 kính: nguyên tắc cơ bản là phải đặt sao cho tiêu điểm của 2 kính trùng nhau (cái này chỉ là tương đối nhưng cố gắng càng chính xác càng tốt), có nghĩa là bạn sẽ phải có một ống kính có chiều dài bằng tiêu cự của vật kính - do tiêu cự của thị kính khá ngắn và sẽ còn có thêm bộ phận chỉnh khoảng cách của vật kính so với thị kính nên độ dài ống kính chỉ cần đúng bằng độ dài của tiêu cự vật kính. Thứ hai nữa là 2 kính phải đặt đồng trục, tức là trục chính của 2 thấu kính (vật kinh + thị kính) phải trùng nhau. Điều này cũng chỉ là tương đối, bạn nên cố gắng hết sức để 2 trục càng gần nhau càng tốt. Chuẩn bị vật liệu: Vật liệu cơ bản nhất tất nhiên là thị kính và vật kính rồi. Tùy vào mục đích sử dụng và các tính toán của riêng bạn về độ sai số của việc điều chỉnh, bạn có thể có các cách chọn thị kính và vật kính khác nhau, ở đây tôi sử dụng 2 vật kính có tiêu cự là 100 và 50cm và các thị kính có tiêu cự trong khoảng 1-3cm. Như vậy các vật liệu cần chuẩn bị gồm: 1- 2 vật kính tiêu cự 100 và 50 cm, để đơn giản, bạn có thể ra một hiệu kính thuốc nào đó mua 2 mắt kính của kĩnh viên thị. Nói với cửa hàng là muốn mua 2 mắt kính viễn chưa mài đường kính (phi) 65 (mm), một cái số 1 và 1 cái số 2. Số ở đây chính là điốp, tiêu cự của kính có giá trị là f=1/D, tức là kính số 1 sẽ có tiêu cự 100cm và số 2 là 50cm. Giá của mỗi chiếc kính này là 10 nghìn đồng. 2- Thị kính: bạn có thể có nhiều cách mua thị kính, tuy nhiên kinh nghiệm mua thị kính của tôi, tôi đã học được của một anh bạn tôi cùng trong CLB Thiên văn học. Được chỉ dẫn, tôi đã ra chợ trời (Hà Nội) tìm đến mấy hàng bán linh kiện điện tử hỏi và được cho xem một số các thấu kính (có lẽ là thị kính hoặc vật kính của kính hiển vi hay một số dụng cụ quang học cũ tháo ra), tôi đã chọn được một số kính thích hợp. Lưu ý các bạn là chọn các kính này các bạn nên để ý tiêu cự của kính và chất lượng kính. Cách xác định tiêu cự của một thấu kính nhỏ như vậy rất dễ. Bạn có thể ước lượng tương đối chính xác bằng cách đưa thấu kính lên tay bạn hay một vật gì đó, đath sát kính vào và di chuyển dần ra xa. Bạn sẽ thấy hình ảnh to dần và khi nào hình ảnh biến mất trước khi nó bị lộn ngược thì cái điểm mà hình ảnh biến mất đó chính là lúc khoảng cách từ vật bạn quan sát đến mặt kính đúng bằng tiêu cự. Tiếp đó bạn chỉ việc kiểm tra xem kính có bị xước không (không nên lấy các kính đã xước nhé). Giá của mỗi chiếc kính này khoảng 15- 10 nghìn đồng (cũng có cái đắt hơn hay rẻ hơn tùy vào chất lượng của chúng), bạn nhớ chọn mua tiêu cự từ 1-3cm thôi, không nên chọn những kính tiêu cự ống thị kính qú nhỏ so với cái chuyển bậc 60-48 thì bạn nên mua thêm một cái chuyển bậc từ cỡ lớn hơn cỡ đó (cỡ của cái ông thị kính) đến cỡ 48. Sau đó bạn có thể dán thêm giấy vào cái ống giữ thị kính sao cho khi đặt nó vào cái chuyển bậc nối với ống kính thì nó không bị lỏng quá mà vẫn có thể di chuyển trong đó được. 4- Bây giờ bạn có thể lắp cái chuyển bậc 60-48 vào ống kính phi60 đã có ở trên, lắp vật kính do bạn chọn vào đầu kia ống kính (nếu vật kính 100cm thì nối 2 đoạn ống lại, nếu 50 cm thì chỉ cần đoạn 42cm). Tiếp đó lắp ống thị kính như trên vào cái chuyển bậc 60-48 là bạn sẽ có một cái kính thiên văn khúc xạ đơn giản nhất rồi đấy. Bạn có thể ngắm thử để chỉnh khoảng cách giữa thị kính và vật kính (nhờ cái đoạn ống giữ thị kính có thể di chuyển được) để tiện quan sát, nếu thấy không ổn bạn cũng có thể làm lại để ống kính dài thêm hay ngắn đi 2-5cm cho tiện sử dụng. Khi dùng, bạn có thể tùy theo đối tương và điều kiện quan sát để thay các vật kính và thị kính tương ứng. Tôi có 2 vật kính như đã mô ta và 4 thị kính có tiêu cự từ 1-4cm. Như vậy tôi có 8 cách lực chọn kính cho mình đấy. Lưu ý các bạn là đừng tham mà mua cái vật kính 200cm nhé, cái ống nhữa PVC dài những 2m khi hướng lên cao sẽ bị trọng lực làm nó bị uốn cong dôi chút và cũng rất khó chỉnh hướng nữa đấy. 5- Chân kính: Một cái ống PVC 1m có vẻ không nặng nhưng nếu bạn đưa nó lên cao để ngắm thì không được nổi 10 phút đâu. Do đó bạn nên có một chân kính. Tôi đã được tham khảo nhiều kiểu chân kính của mấy anh bạn trong CLB Thiên văn học, đấy có thể là chân kính của camera (cái này tôi e là hơi đắt) hay đổ xi mặng vào cái xô nhựa (nặng lắm) nên tôi quyết định dùng kiểu khác, kiểu này cũng do tôi tham khảo một phần của một anh bạn trong CLB. Đó là dùng trực tiếp các ống nhựa PVC. Nếu là vật kính 50cm, tức là ống kỉnh chỉ có ngắn nhu thế thì có lẽ không cần chân kính vì vnó rất nhẹ và gọn. Còn nếu là vật kính 100cm thì ở trên tôi đã có một ống nối chữ T nối 2 nửa của ống kính rồi. Ống này có 3 đầu để lắp ống nước vào. 2 đầu thẳng nhau đã để lắp ống kính. Đầu thứ 3, tôi cưa một đoạn ống PVC phi60 dài khoảng 15cm rồi lắp vào đó. Đầu kia của đoạn ống 15cm này tôi lắp với cái ống nối 60 vuông góc để nối với chân kính. Như vậy chiếc kính của tôi có thể chỉnh được độ nghiêng so với mặt đất (nhờ cái ống chữ T nằm song song với mặt đất) và hướng nhìn (nhờ cái ống vuông góc - tôi sẽ đưa hình ảnh cụ thể để các bạn quan sát sau) Vậy là ống kính của tôi đã được lắp với một hệ thống nối trực tiếp với chân kính. Chân kính sẽ được nối vào đầu còn lại của cái ống nối vuông góc đã nối vào ống kính. Bạn nên có một cái chân kính cao chừng 1,5m để khi cúi xuống một chút hay ngồi xuống là nhìn được vào kính. Để đỡ cồng kềnh, tôi đã cưa ra 2 đoạn ống 60, mỗi đoạn dài 75cm, 2 đoạn này nối với nhau bằng cái ống nối thẳng 60 để khi mang đi đâu có thể tháo ra được. Như vậy, cái chân kính của bạn cao 1,5m va` đã có đầu trên nối vào cái ống nối vuông góc, đầu dưới của chân kính bạn có thể làm theo cách của tôi như sau: - Nối đầu dưới vào một đầu của một ống nối chữ T (đầu vuông góc với 2 đầu còn lại) - cưa ra 4 đoạn ống phi60, mỗi đoạn dài chừng 25-30cm, lấy 2 đoạn nối vào 2 đầu thẳng nhau của cái ống chữ T vừa nối vào chân kính. 2 đầu còn lại của 2 đoạn này nối vào 2 ống nối 60 vuông góc và đầu kia của 2 cái ống nối vuông góc thì lắp nốt 2 đoạn 25-30cm vừa cưa vào. Tức là bạn sẽ có một cái "bàn chân" rất vững hình chữ Z để đỡ chân kính. Lắp "bàn chân" vào chân, lắp chân vào cái ống nối vuông góc nối với ống kính và vật kính, thị kính lắp đầy đủ, ngắm thưvà chỉnh một chút, bạn sẽ có thể dùng chiếc kính vừa tự làm quan sát các thiên thể như Mặt Trăng và một số hành tinh rồi đấy. Với chiếc kính tự làm có độ phóng đại từ 20x - 100x, bạn có thể nhìn khá rõ các miệng núi và các biển của Mặt Trăng, nhìn sao Thổ, sao Mộc, sao Hỏa rõ hơn (còn có thấy các vệ tinh của sao Mộc hay vành đai của sao Thổ hay không thì tùy vào chất lượng kính àv khả năng lắp vf điều chỉnh của bạn nữa